Stanovništvo Rastuše prema osmanskom popisu iz sredine 19. vijeka
U Državnom arhivu Republike Turske nedavno su otkriveni sistematično organizovani i dosad nepoznati osmanski popisi stanovništva Bosanskog vilajeta iz sredine XIX vijeka. Ovi vrijedni istorijski podaci nam omogućavaju detaljnije proučavanje perioda s kraja osmanske vladavine. Takođe, oni mogu biti posmatrani kao preteča savremene matične evidencije, imajući u vidu da su matični listovi počeli da se izdaju tek poslije austrougarske okupacije 1878. godine.
Prvi savremeni popis domaćinstava i stanovnika u Osmanskoj imperiji počeo je 1829. godine u Istambulu. Međutim, zbog rusko-osmanskog rata i nemira u Grčkoj, popis nije obuhvatio cijelu imperiju do 1831. godine. U Bosni, koja je u to vrijeme bila pogođena intenzivnim bunama protiv Osmanlija, posebno nakon ustanka Husein-bega Gradaščevića 1831. godine, popis u Bosanskom vilajetu nije izvršen.1 Popis stanovništva u ovom vilajetu započeo je tek sa dolaskom Omer-paše Latasa na početku 1850. godine, koji je odlučno suzbio ustanak. Za sprovođenje i ažuriranje popisa uglavnom su bili zaduženi vjerski službenici svih konfesija.
Popis je vršen tako što su prvo popisivana sjedišta kadiluka, a zatim i ostala mjesta. Naselja su popisivana po mahalama, odnosno kućama, pri čemu je svaka kuća bila zavedena pod jedinstvenim rednim brojem. Pod brojem jedan je uvijek bio zapisan kućni domaćin, a zatim su slijedili ostali muški članovi domaćinstva: njegovi sinovi, braća, bratići i ostala muška čeljad koja je živjela u kući. Uz ime svakog muškog lica, osim maloljetne djece, davan je i kratki lični opis. U slučaju da je u mahali ili selu bila džamija ili crkva, pisar je obično najprije bilježio kuću imama ili popa, zatim kuću starješine, a potom redom ostala domaćinstva. Za razliku od osmanskih deftera iz ranijeg perioda, koji su uglavnom sadržali samo ime lica i ime oca, u ovim defterima se često navodilo i porodično prezime.
Prilikom popisa u naseljenom mjestu Rastuša2 evidentirano je 29 kuća sa ukupno 120 muških stanovnika. Od tog broja, polovina su bili odrasli, a popisano je i 13 umrlih. Analizom podataka može se pretpostaviti da je popis obuhvatio širi vremenski period, od 1851. do početka 1855. godine. Prosječna starost živih je bila oko 22, a umrlih oko 36 godina. Ako u ove podatke uvrstimo i približan broj ženske populacije, dolazimo do zaključka da je sredinom 19. vijeka Rastuša imala oko 200 stanovnika.
Na prvi pogled je vidljiv izostanak prezimena za veći broj domaćinstava. Takođe, valja napomenuti da je tokom popisa ili u procesu prevoda moglo doći do poneke greške. Prevod sa osmansko-turskog jezika je obavio Kemal Nurkić, finansiranje prevoda osigurao je Danijel Petrović, a pripremu publikacije uradio je Slobodan Miletić.
Rastuša sredinom XIX vijeka: Osmanski popis stanovništva
0 Komentara