Ljetopis parohije Čečavske

Ljetopis parohije Čečavske pisan je po sjećanju. Pisanje je pop Stojan Stanković započeo u 34. godini života, u vrijeme pune zrelosti i očuvanog sjećanja. Kada mu je umro stric Jevrem, od koga je mnogo toga čuo i naučio, Stojan je imao 17 godina i sasvim je sigurno da je mogao zapamtiti mnoge činjenice iz istorije sela i svojih predaka. Način na koji je ljetopis pisan pokazuje odlično poznavanje ljudi i događaja. Otuda se može uzeti kao autentičan istorijski izvor.

Ljetopis je vođen do 1940. godine. Ratni događaji i nesrećna sudbina ljetopisca učinili su prekid od 12 godina. O vremenu ratnom i poratnom u ljetopisu nema traga. Rad na Ljetopisu pop Stojan nastavlja 1952. godine, bilježeći:

Nastavljam rad na ovom Ljetopisu poslije dužeg vremenskog prekida, koji je nastao usljed Drugog svjetskog rata a i drugih kasnije nezgodnih prilika.

Ljetopis su povremeno pregledali viši crkveni dostojanstvenici. Prvi put je pregledan 4. juna 1937. godine od arhijerejskog namjesnika Ljubomira Dučića. Dana 24. juna 1939. godine u ljetopis se upisao Episkop pravoslavne parohije zvorničko-tuzlanske Nektarije. Arhijerejski namjesnik prota Ljubomir Dučić pregledao je ljetopis i 24. juna 1940. godine.

Predanja i zapisi iz ljetopisa o Kraljičinom brdu

Čitao sam u nekom časopisu (sad se ne sjećam kojem) sledeće: kad se ženio Ban, poslao je svog vojvodu (valjda Grgura) da mu dovede „nevjestu“ a kao protuuslugu za to dao mu je „na uživanje“ selo Čečavu u oblasti Usorskoj. Uživalac Čečave pozvao je Banicu u goste te je naredio da se na najvišem visu u Čečavi isiječe šuma u obliku guvna (armana) da sa tog mjesta Banica vidi svoju banovinu. Po imenu „Kraljica“ to mjesto se nazva „Kraljičino guvno“ – a sa njega se vidi sve do Save. Lijevo i desno otvara se jedan divan horizont dokle god oči vide.

— Stojan (Đorđe) Stanković

Međutim sveštenik Stanković u svojim sjećanjima nije pomenuo ime bana, niti je bio siguran oko imena uživaoca sela, ali vjerovao je da se radi o vojvodi Grguru, kome je ban Stefan II Kotromanić, poveljom iz 1323. godine, dodijelio pet sela, među njima i selo Čečavu, jer mu je ovaj verno ispunio zadatak.

Toj mu damo za njegovu virnu službu tada – kada ga poslasmo prid našimi vlasteli po gospoju, po moju, Caru Bu (ga) rskomu. I u tom nam posluži pravo i virno.

— Stefan II Kotromanić

U ljetopisu, nije pomenuto ni ime banice (narodne kraljice), no imajući u vidu predanja mještana Čečave u kojima je pominjana „kraljica Jerina“, a znajući da je ban Stefan II Kotromanić sklopio svoj treći brak 1323. sa ženom Jelisavetom, ćerkom Kujavskog vojvode Kazimira III, istovremeno rođakam ugarske kraljice, žene Karla Roberta, na čijem dvoru je živjela, smatrao je da je vrlo moguće da ih je najkraći put vodio upravo preko pomenutog brda, prilikom prolaska njenih svatova iz Ugarske za Bosnu.

Takođe, iz ranijih zapisa sveštenika Jevrema Stankovića (Čečava, 7. marta 1855. — Čečava, 11. maja 1916.) u časopisu Bosanska vila može se vidjeti sledeći pomen Kraljičinog guvna.

Čuo sam od pokojnoga popa Stojana, da je kralj bosanski Stevan Tomašević imao svoje letnje dvore u toj gradini, i da je najviše njegova kraljica tu u ljetu stanovala. Kralj je imao tuda zemlje, na kojoj su njegove sluge sijale šenicu i druga žita. U šumi Čavki na po drug sahata od gradine ima jedno mesto, te se zove „Kraljičino guvno“ (arman) gde je ta ista kraljica vršila šenicu. Svuda su bile njive oko toga guvna, a danas je šuma, samo gde je guvno, tu je okrčena njiva. Guvno se i danas dobro poznaje; koliko je bilo veliko, mogao bi na njemu ovršiti 200 osmaka šenice. Blizu Kraljičina guvna u po šume Čavke imaju jedne strane, koje se zovu Vinogradine.

— Jevrem Stanković (16. januar 1887)

Ovaj zapis Jevrem Stanković napravio je na osnovu pričanja svoga djeda, popa Stojana Stankovića (umro 28. juna 1884. u Čečavi), najstarijeg pretka iz porodice Stanković, za koga se nije znalo odakle tačno potiče, jer o tome nikad nije želio da priča, niti je sačuvan tačan datum rođenja, ali koji je učinio mnogo za cijeli kraj. U svom tekstu o Čečavi, Jevrem pominje gumno (arman) na vrhu brda, na kome je „kraljica“, žena Stefana Tomaševića i sama obavljala vršenje pšenice, jer je u susjednom selu Ukrinici na brdu Gradini (334 mnv) imala svoj ljetnji dvorac. Po starom običaju gumno je bio prostor na kome se obavljala vršidba, tako što se žito postavljalo na ravnu površinu, specijalno predviđenu u tu svrhu, obično na mjestu na kome je duvao vjetar i gde se pšenica mlatila ili utabavala gažnjem ili su preko nje gazili konji, kako bi se izdvojilo zrno od slame.

Tekst dijelom preuzet iz knjige ”Čečava – selo u Republici Srpskoj” autora Branka Perića.