Spektakl u Moskvi i tragedija kod kuće: Kako režim nudi spas tamo gdje ga nema, a zanemaruje ono što stvarno spasava živote

Vijest da će pacijenti iz Srbije i Republike Srpske primati „revolucionarnu“ rusku mRNA terapiju protiv melanoma predstavljena je ovih dana kao veliki naučni proboj i dokaz posebnih odnosa sa Moskvom. Međutim, dok mediji prenose naslove o „čudesnom lijeku“, gotovo niko ne pominje činjenicu da je riječ o terapiji koja se nalazi u ranoj fazi razvoja i da u Rusiji ulazi tek u Fazu I kliničkog ispitivanja, u kojoj je primarni cilj ispitati bezbjednost, a ne uspjeh liječenja ili produženje života.

I to je prva stvar koju javnost mora znati: pacijenti ne idu na dokazanu terapiju, nego na eksperiment.

Dok se narodu servira retorika o revoluciji i privilegiji, faza ispitivanja se ne spominje. Tako se stvara utisak da građani odlaze na nešto što je već medicinski verifikovano, iako ni sami istraživači u Rusiji ne predstavljaju rezultate kao dokazanu terapiju, nego kao preliminarni naučni korak sa ograničenim obimom i kratkim vremenskim okvirom praćenja.

U istim režimskim glasilima provlači se tvrdnja da Fond zdravstvenog osiguranja Republike Srpske ne može finansirati liječenje jer nema ugovor sa ruskim ustanovama, uz napomenu da će troškove preuzeti Vlada. Istina je mnogo prizemnija: Fond je godinama služio kao politička kasa, finansirao je ono što je vlast tražila, a ne ono što struka propisuje, iscrpljen je i prezadužen, i danas u njemu nema odakle da se uzme ni za osnovne potrebe. Zato se sada ide direktno na budžet, pa se novac građana usmjerava na trošak koji, po svakom zdravstvenom pravilu, ne bi trebalo da snosi pacijent nego proizvođač, jer je riječ o eksperimentalnoj terapiji rane faze, koja nosi značajan rizik i nema dokazanu bezbjednost ni efektivnost.

To je obrazac koji vlast praktikuje već decenijama: umjesto sistemskih rješenja, nude se spektakularni gestovi; umjesto uređenog zdravstva, nudi se politički marketing; umjesto ulaganja u ono što svakodnevno spasava živote, gradi se slika o spasu koji dolazi sa strane. Tako se i u oblasti zdravstva nastavlja isto ono što smo već gledali u ekonomiji: isti partneri koji su ostavili za sobom rafineriju uništenu, energetski sektor na koljenima, dugove nesagledive i milijarde iznesene iz zemlje sada se predstavljaju kao nosioci napretka u medicini.

Posebno je opasno što ova priča nije samo rezultat nečije zablude, nego i direktnih ruskih manipulacija. Isto saopštenje ruskog Ministarstva zdravlja, koje Fazu I naziva „kliničkom primjenom“, već je stvorilo talas dezinformacija širom svijeta. AFP je u septembru zabilježio da je Afrika bila preplavljena ruskom propagandom o ovoj vakcini, gdje je isti tip nedovršenih preparata predstavljan kao gotov lijek. Apsurd naše stvarnosti je da ono što u Africi cirkuliše kao internet-propaganda, kod nas širi vlast, institucije i mediji koji bi trebalo da štite javnost od obmana, a ne da u njima učestvuju.

Istovremeno, u Republici Srpskoj i šire u BiH, građani ne koriste ni ono što je odavno dokazano, besplatno, dostupno i što u razvijenim državama sprječava bolest gotovo u potpunosti. HPV vakcina, jedna od najsigurnijih i najbolje istraženih vakcina u savremenoj medicini, u upotrebi je u svijetu od 2006. godine. Sprečava rak grlića materice, bolest koja u preko 99 odsto slučajeva nastaje zbog HPV infekcije. Kod nas se, međutim, o njoj uglavnom ćuti. Nema kampanja, nema obrazovanja, nema sistemskog podsticaja.

Prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije, čak 12 odsto svih smrtnih slučajeva kod žena u BiH uzrokovano je ovim karcinomom, a BiH je na začelju regiona po obuhvatu vakcinacije. Samo sedam odsto djevojčica do 15 godina primilo je prvu dozu.

U Republici Srpskoj, prema podacima Instituta za javno zdravstvo, vakcinisano je oko 3.200 djevojčica i nešto više od 1.100 dječaka, dok je obe doze primilo oko 2.900 mladih. Vakcina je besplatna do 18. godine, dostupna u domovima zdravlja, ali obuhvat je i dalje tragično nizak.

I to je jedan od najjasnijih pokazatelja kako vlast razumije zdravstvenu politiku: ono što stvarno štiti, što je dokazano, što spasava živote – stoji zanemareno. Ono što se može pretvoriti u politički narativ – proglašava se revolucijom.

I tu leži suštinska protivrječnost. Dok se mRNA tehnologija sa Zapada u pojedinim kontrolisanim krugovima, tokom pandemije kovida, opisivala kao opasna, sumnjiva i genetsko oružje, danas se ta ista tehnologija iz Rusije predstavlja kao naučno čudo. Nauka nije promijenila stanovište. Politika jeste. I upravo je politika ta koja u ovoj priči ima primat nad medicinom.

Kao što kaže imunološkinja Emina Milošević: „Naučno objašnjenje za (zlo)upotrebu vakcina u političke svrhe jedino psihologija može da da.“

Ako vlast zaista brine o borbi protiv raka, onda bi prioritet bio razvoj primarne zdravstvene zaštite, nabavka savremene dijagnostike, uređen sistem skrininga, dostupnost terapija koje su dokazane, povećanje obuhvata HPV vakcinacije, jačanje javnog zdravlja, edukacija stanovništva i potpuno transparentna informacija o svakom novom lijeku. Umjesto toga, dobijamo eksperiment u Moskvi kao simbol spoljnopolitičke lojalnosti i još jedan u nizu političkih projekata koji služe tome da se prikrije stanje u zdravstvu.

Zdravlje nije propaganda. Zdravlje nije geopolitički argument. Zdravlje nije povlađivanje velikim silama. Zdravlje je najveća javna obaveza, a ona se ne ispunjava spektaklima, nego sistemom. Građani imaju pravo na istinitu informaciju, dokazanu terapiju, funkcionalan fond, stabilan budžet, obrazovane ljekare, javno zdravstvo i kampanje koje sprečavaju bolesti prije nego što se pojave.

Dok god vlast koristi bolest kao scenografiju, a tuđu nauku kao politički ukras, istinskog napretka neće biti. A ljudi koji se bore za život ne treba da budu dio geopolitičkog pozorišta, nego u centru zdravstvene politike.