Dvije humke na Kranjskom groblju i danas čuvaju sjećanje na žrtve kuge

U zaseoku Plane, na zaravni iznad kuća Nenada i Vlade Jotanovića, nalazi se lokalitet Kranjsko groblje. O šumskim radnicima iz Kranja i Slovenije koji su tu, navodno, sahranjeni prije dva vijeka, kada je ovim krajevima harala kuga, priča se prenosi generacijama.

Mjesto je mala zaravan, obilježeno samo improvizovanim drvenim krstom, na vrhu brda koje dijeli sliv Male i Velike Ukrine. Najstariji mještani Plana, među kojima je Vlado Jotanović, prepričavaju da su Slovenci stradali u vrijeme svjetske epidemije kuge, zarazne bolesti koja je u to vreme harala i ovim krajevima.

Šume Jotanovića

Kranjci su ove imali svoje barake, radilište, tu su boravili, u teslićkim šumama radili po nalogu Austrije i tu se i zarazili kugom. Na mjestu gdje je sahranjeno 30-ak radnika sada je šuma Vlade Jotanovića.

Meni su stari pričali da je ovdje bila terenska bolnica zvana „Špitalj”, po čemu se parcela i sada u gruntovnim knjigama vodi kao „Špitaljina”. Ovde su Slovenci sjekli dugu, hrastovu otesanu dasku koja se koristi za izradu buradi i bačvi – ispričao je za Srpskainfo starina Vlado Jotanović, posljednji čuvar uspomene na Kranjce, čije groblje je na njegovom imanju.

Vlado je, zajedno s bratom i komšijama, zagovarao da se takozvano Kranjsko groblje obilježi i sačuva sjećanje na veliku zarazu koja je harala ovim krajevima i ugasila mnoge živote.

U epidemiji kuge, za koju u Čečavi nema pouzdanih podataka, pričaju da je, osim lokalnog stanovništva, stradao veliki broj radnika iz drugih krajeva, među kojima i Kranjci, sahranjeni u nekoliko zajedničkih grobnica. I sada se na tom mjestu mogu razaznati dvije humke.

Vlado Jotanović priča da mu je otac govorio kako je bolnica zapaljena poslije pomora radnika. Na mjestu gdje je navodno bila bolnica kasnije su izoravani razni metalni predmeti.

Epidemija

Prepričava se da je izvjesni starac Jože Pojata iz Dolenjske kod Novog Mesta pričao da su njegovi preci bili šumski radnici u okolini Teslića.

Inače, kuga, jedna od najvećih pošasti u ljudskoj istoriji, proširila se prije više od dva vijeka i na teritoriju današnje BiH. Bolest se širila poput šumskog požara, a nesrećni ljudi nisu ni stizali da sahranjuju preminule. Polagali su ih u zajedničke grobnice, a tijela potom posipali krečom.

Kuga je u 18. vijeku nazvana i crna smrt, jer je za samo jednu noć odnosila čitave porodice. O tom vremenu svjedoče i groblja u drugim mjestima.

Penzioner Momčilo Marjanović iz Gradiške kaže da je kuga imala kataklizmične posljedice i u Potkozarju. O tome i sada svjedoči Kužje groblje u Kijevcima, nastalo upravo u vremenu svjetske epidemije kuge.

Kuga

Kuga je i najsmrtonosniji nama poznati neprijatelj koji je ikada napao ljudski rod, uključujući i čovjeka samog, budući da je, na primer, Drugi svetski rat imao oko 70-85 miliona žrtava, bar dvostruko manje nego kuga iz 1348. godine.

Smatrana je za proždrljivi oblak koji dolazi iz stranog svijeta i kreće se iz jedne zemlje u drugu, od obale ka unutrašnjosti, i od jednog grada do drugog, sijući smrt na svome putu

piše Žan Delimo u slavnom delu „Strah na Zapadu“ o rađanju straha u kasnom srednjem vijeku, dodajući da je kuga opisivana kao jahač Apokalipse, novi potop, strašni dušmanin ili vrlo često, požar.

Epidemija 1348. je stigla „putem svile“ iz Azije. Prema jednom tumačenju, kuga je bila posljedica klimatskih promena, a prema drugom, bolest je stigla na zapad nakon što su Mongoli opustošili Kinu i uništili poljoprivredu, pa su nosioci zaraze, pacovi, krenuli u seobu ka oblastima sa više hrane. Bolest se prvo proširila današnjom Ukrajinom, zarazivši jednako i tatarsku Zlatnu hordu i Rusiju, potom se spustila na Krim, odakle se 1347. prenela u mnogoljudni Carigrad. Bolest se dalje širila na Balkan, da bi 1348. stigla u srednjevekovnu Srbiju, a potom u Dubrovnik i italijanske gradove, gde će odneti zastrašujući broj žrtava, vjerovatno najveći u Evropi. U naredne dvije godine će se proširiti kroz današnju Nemačku, Francusku i Englesku.

Tokom kuge u 14. vijeku otkriven je karantin, kao oblik borbe protiv ove zaraze. Zanimljivo je da se na ovu ideju prvi put došlo u Dubrovniku tokom zaraze 1377. godine. Bolest je povezivana sa najraznovrsnijim predrasudama, nebeskim pojavama i ljudskim grijehovima, ali je podsticala i razne, uglavnom neuspješne oblike dezinfekcije, mahom sirćetom. Ilustracija je deo čuvenog bakroreza iz 17. vijeka koja prikazuje ljekara sa karakterističnom kožnom maskom u obliku ptičjeg kljuna.

Kuga koja je Evropom harala 1348-1350. godine, bila je izuzetno smrtonosna među sveštenicima. Kako navodi švedski istoričar Mihail Nurdberg u kultnoj knjizi „Dinamični srednji vijek“ smrtnost sveštenstva je u poređenju sa drugim populacijama najpouzdanije zabilježena i iznosila je 45 odsto, što znači da je kuga ubila skoro svakog drugog sveštenika u Evropi.

Sveštenici su po prirodi posla bili izloženiji zarazi od drugih, držali su bdenja i obavljali poslednja pomazanja, ali i obilazili bolesnike na samrtničkoj postelji

piše Nurdberg

Tekst dijelom preuzet sa veb stranice srpskainfo.com